Diz eklemi, günlük yaşamda en çok yük taşıyan eklemlerden biridir ve zamanla yıpranma, aşınma gibi sorunlarla karşılaşabilir. Diz protezi, diz ekleminde ciddi hasar olan hastalarda ağrıyı azaltmak, hareket kabiliyetini geri kazandırmak ve yaşam kalitesini artırmak için uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Peki, diz protezi ne zaman gerekir, çeşitleri nelerdir ve ameliyat süreci nasıldır?
Diz Protezi Nedir?
Diz protezi, diz eklemindeki hasarlı kıkırdak ve kemik dokusunun çıkarılarak yerine metal ve plastik bileşenlerden oluşan yapay bir eklem yerleştirilmesi işlemidir. En sık nedenleri arasında kireçlenme (osteoartrit), romatizmal hastalıklar, obezite, genetik yatkınlık, travmalar ve ağır spor aktiviteleri yer alır. Kadınlarda, özellikle 55 yaş üstünde, diz sorunları erkeklere göre daha yaygındır. Hemofili gibi kan hastalıkları veya çömelerek çalışma gibi alışkanlıklar da dizde yıpranmayı artırabilir.
Diz Protezi Ne Zaman Gereklidir?
Diz protezi, genellikle aşağıdaki durumlarda düşünülür:
İlaç tedavisi ve diğer yöntemler ağrıyı kontrol altına alamıyorsa,
Hasta dayanılmaz ağrı hissediyorsa,
Eklemde hareket kaybı varsa,
Hastanın günlük yaşam aktiviteleri ciddi şekilde kısıtlanmışsa.
Ameliyat kararı, radyolojik bulgularla birlikte hastanın klinik muayenesi ve işlevsellik derecesine göre verilir. Ağrı şiddeti, karar sürecinde en önemli etkendir.
Diz Protezi Çeşitleri Nelerdir?
Total Diz Protezi:
En sık uygulanan yöntemdir; diz ekleminin tamamı metal ve plastik bileşenlerle değiştirilir.
İleri kireçlenme durumlarında tercih edilir.
Yarım Diz Protezi (Unikondiler):
Diz bağları sağlam olan hastalarda, genellikle dizin iç tarafına uygulanır.
Daha küçük bir kesi gerektirir ve iyileşme süreci daha hızlıdır.
Patello-Femoral Protez:
Sadece diz kapağı ve çevresindeki yüzeyin değiştirildiği, nadir kullanılan bir yöntemdir.
Diz Protezi Ameliyatı Ne Kadar Sürer?
Diz protezi ameliyatı yaklaşık 1,5-2 saat sürer. Aynı anda her iki dize protez uygulanabilir, ancak genellikle her diz için ayrı ameliyat tercih edilir. Bu, hasta konforunu artırır ve komplikasyon riskini azaltır.
Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci
Hastanede Kalış: Ortalama 5-7 gün.
Hareketlilik: Hasta, ameliyatın 1. gününde ayağa kaldırılır ve 2. günde yürüyebilir.
Taburculuk: Hasta, merdiven kullanabilir ve temel ihtiyaçlarını karşılayabilir hale geldiğinde taburcu edilir.
Yardımcı Araçlar: Yürüteç veya koltuk değneği, hastanın durumuna bağlı olarak genellikle 6 haftaya kadar kullanılır.
Diz Protezi Ameliyatı Riskli Midir?
Her cerrahi müdahalede olduğu gibi diz protezi ameliyatının da riskleri vardır:
Kan Pıhtılaşması: Kan sulandırıcılar, kompresyon çorapları ve diğer önlemlerle risk azaltılır.
Enfeksiyon: Diyabet, obezite veya bağışıklık sistemi zayıflığı olanlarda daha sık görülür. Ameliyat öncesi hazırlık ve diğer branş hekimlerinin desteğiyle enfeksiyon riski ciddi oranda düşürülmüştür.
Diz Protezi İçin Yaş Sınırı Var Mı?
Modern teknoloji sayesinde diz protezi her yaşta uygulanabilir. Genç hastalarda travma, romatoid artrit veya gut gibi nedenlerle protez gerekebilir. Ancak yaşa bağlı kireçlenmelerde genellikle 55 yaş sonrası tercih edilir. Protez ömrü yaklaşık 20-25 yıldır.
Ameliyat Sonrası Fizik Tedavi Gerekli Mi?
Her hastanın fizik tedavi alması zorunlu değildir, ancak 6-8 hafta boyunca düzenli egzersiz yapılması önerilir. Egzersiz programları, hastanın ihtiyaçlarına göre fizyoterapist eşliğinde veya bireysel olarak planlanır.
Diz Protezi Olanlar Spor Yapabilir Mi?
Protez türüne ve eklemin durumuna bağlı olarak spor yapılabilir, ancak doktor onayı şarttır. Yürüme ve yüzme gibi düşük etkili sporlar genellikle uygundur. Yüksek etkili aktivitelerden kaçınılmalıdır.
Diz Protezine Alternatif Yöntemler Nelerdir?
Artroskopi:
Eklem içindeki hasarlı kıkırdak veya menisküs temizlenir.
Kireçlenmede etkisi sınırlıdır (%30) ve bazen durumu kötüleştirebilir.
Genç hastalarda veya büyük ameliyatı kaldıramayacak kişilerde tercih edilebilir.
Osteotomi:
Kemik kesilerek yük dağılımı değiştirilir ve ağrı azaltılır.
İleri olmayan kireçlenmelerde etkilidir.
Erken Müdahale, Daha İyi Sonuçlar!
Diz ağrısı, hareket kısıtlılığı veya kireçlenme belirtileri yaşıyorsanız, bir ortopedi uzmanına başvurarak durumunuzu değerlendirin. Diz protezi, doğru hasta seçimi ve uygun tedaviyle yaşam kalitenizi önemli ölçüde artırabilir. Erken teşhis ve tedavi, daha hızlı iyileşme ve komplikasyon riskinin azalması anlamına gelir.
